Auteursrecht en portretrecht

(zoom.nl, 9 augustus 2013)

Als fotograaf heb je auteursrecht, maar ook anderen hebben rechten. Zoals de maker van het gebouw dat je op de foto hebt gezet en het model dat voor je poseert. En wat doe je als iemand met jouw foto aan de haal gaat? Zoom.nl zet de juridische haken en ogen op een rij.

Rechten en plichten van de fotograaf

Met dank aan Arnoud Engelfriet

Op vrijwel elke foto of filmpje rust auteursrecht. Zelfs op een totaal mislukte groepsfoto geschoten na een nachtje doorzakken in Salou. Kwaliteit telt dus niet, evenmin of je professioneel bezig bent. Originaliteit en creativiteit tellen wél. Als je als fotograaf keuzes maakt over belichting, uitsnede of zelfs maar het schikken van het haar, dan heb je al snel auteursrecht over de foto. Over het auteursrecht van een pasfoto bijvoorbeeld valt te twisten. Het auteursrecht vervalt zeventig jaar na het overlijden van de maker.

Plagiaat

Plagiaat en auteursrecht worden vaak door elkaar gebruikt. Toch zijn het twee verschillende dingen. Bij plagiaat presenteer je werk van iemand anders als dat van jezelf. De plagiaatpleger gaat er met de eer vandoor. Juridische problemen met plagiaat doen zich in de fotografie niet zo verschrikkelijk veel voor. Op een idee, concept of stijl berust namelijk geen auteursrecht, alleen op concrete uitvoeringen. Pas als je andermans foto letterlijk namaakt, loop je tegen auteursrechten aan. Hoe concreter en meer in detail een idee is uitgewerkt of een foto is nagemaakt, des te meer bescherming de Auteurswet biedt. Toch is zoiets natuurlijk niet altijd even makkelijk te bewijzen, daarom bestaat er waarschijnlijk ook nauwelijks jurisprudentie (rechtspraak) over. Als je een foto namaakt of iemands stijl nabootst, dien je voor alle zekerheid dit wel altijd bij je foto te vermelden ('geïnspireerd op -' of 'nagemaakt van naam van de foto of fotograaf').

Copyright notice

Auteursrecht krijg je automatisch wanneer je een foto maakt. Je hoeft het niet aan te vragen. De zogeheten copyright notice (2013 Copyright Piet Puk of 'All rights reserved Piet Puk') is dus eigenlijk overbodig. Het auteursrecht houdt in dat iemand niet zonder jouw toestemming je foto mag verveelvuldigen of publiceren. Zelfs al zet hij jouw naam er netjes bij. En ook al hang je je foto in gigapixels te geef op Zoom.nl of ergens anders op internet. Foto's uploaden in een besloten webomgeving als Hyves of Facebook geldt niet als publiceren. Plaatsing op een openbare blog of een website is dat wel; ook (diep) linken ziet de rechter als publiceren.

Foto gestolen
Op een namiddag dook semiprof Sven ter Heide samen met visagiste Kelly van Vossen de studio in voor zomaar een leuke creatieve foto voor z'n portfolio. Hij plaatste 'm op Zoom.nl. Tot zijn grote verbazing duikt de foto op als banner op de website van een plaatselijk radiostation. Maker noch model was toestemming gevraagd. 'Hadden ze dat wel gedaan, dan hadden ze de foto zo mogen gebruiken.' Nu stuurt hij een factuur. Een vermoeiend juridisch steekspel volgt, dat uitmondt in de toezegging reclame te maken voor Svens website. 'Maar zelfs dat is niet gebeurd.'

Wie krijgt auteursrecht?

Een zelfstandig fotograaf krijgt vanzelf het auteursrecht. Ben je als fotograaf in loondienst bij een werkgever, dan heb je meestal geen auteursrecht. Mocht je twijfelen, kijk dan in je contract. Staat er niets in je contract, dan heeft je werkgever het auteursrecht. Wanneer je foto's maakt in opdracht, kan in het contract staan dat de rechten overgaan op de opdrachtgever.

Persoonlijkheidsrecht

Heb je geen auteursrecht, dan kun je je altijd nog beroepen op de persoonlijkheidsrechten van de Auteurswet. Zelfs na het verkopen van je auteursrecht kun je op grond van je persoonlijkheidsrechten verlangen dat je naam wordt vermeld bij je werk. Je kunt eisen dat je foto niet ingrijpend wordt gewijzigd of wordt gebruikt in een kwetsende context. Zo heb je na verkoop van je auteursrecht toch nog een kwaliteitscontrole op je werk. De persoonlijkheidsrechten blijven bij de maker tot diens dood.