Scherpstellen - tip2; de 7 fundamentele stappen voor een echt scherpe foto

Het hart van elk fotografisch systeem is de lens. Gedurende ons fotografische leven kunnen we bergen met geld en tijd spenderen aan het kopen en gebruiken van lenzen om onze foto’s te maken.
En of je nu honderden of zelfs duizenden euro’s uitgeeft aan lenzen, het kan uitermate frustrerend zijn om erachter te komen dat deze lenzen, waarvan sommige zelfs door de Pro’s gebruikt worden, niet de kwaliteit foto’s leveren die we ervan verwacht hadden.
Je kunt de scherpste lens hebben die er is, maar het gebruik van een slechte techniek zal resulteren in een softe foto die net de scherpte mist.
Dus, hoewel geld je de mooiste lens ooit kan opleveren, is het de techniek die uiteindelijk die geweldige foto kan garanderen. De volgende tips kunnen je helpen om het beste uit jezelf, je lens en je camera te halen.

1) Handvastheid
De manier waarop je je camera vasthoudt heeft een grote invloed op de scherpte van je foto’s. Wanneer je de camera niet goed vasthoudt, zullen onbewuste bewegingen niet allen leiden tot softe foto’s, maar ook nog eens een vermindering in het contrast geven. En hoewel deze dingen vaak niet zichtbaar zullen zijn op de LCD-display, een afdruk op een beeldscherm zal deze fouten genadeloos zichtbaar maken.
Om een stabiel platform te maken met je eigen lichaam moet je de camera met beide handen vasthouden. Ondersteun de camerabody (dus niet de lens) met je linkerhand en pak de camera en de sluiterknop met je rechterhand. Druk je ellebogen stevig tegen je lichaam en houdt de camera dicht tegen je oog. Voorkom het voor je uit houden van de camera met gestrekte armen. Dit is een veelgemaakte fout die gemakkelijk gemaakt wordt met een compactcamera, waarbij niet perse door de zoeker gekeken hoeft te worden.
Druk dan voorzichtig de sluiterknop half in en houdt die zo om de focus en lichtmeting vast te houden. Wanneer alles naar wens is, druk dan de sluiterknop volledig in.

2) Statief
Een statief voorziet je camera van een stabiel platform en is een sleutelwaarde voor scherpe foto’s. Of het nu een klein tafelstatief of een groot carbonfiber model is, een statief geeft je de mogelijkheid om scherpe foto’s te maken wanneer je fotografeert in een situatie met weinig licht, tegen de avond of in helder zonlicht.
Het voordeel is dat een statief het effect van het niet juist hanteren van de camera of je eigen lichaamsbeweging kan minimaliseren. Bij statische onderwerpen geeft een statief je de mogelijkheid om kleinere diafragma’s te gebruiken die een zodanig langere sluitertijd vereisen dat die uit de hand niet meer mogelijk zijn.
Je kunt vaak verschil in scherpte zien tussen foto’s die gemaakt zijn met en zonder statief.. Zelfs met gemiddelde sluitertijden kan een subtiel verschil aanwezig zijn. Dit wordt pas echt duidelijk als zo’n foto in vergroting wordt afgedrukt. Voor optimale scherpte: gebruik een statief wanneer het maar mogelijk is.

3) Sluitertijden
De sluitersnelheid speelt een kritische rol wanneer je zonder statief fotografeert. Kies je een te lage sluitersnelheid, dan zal de foto iedere camerabeweging feilloos weergeven, zelfs van het indrukken van de sluiterknop. Je kunt als richtlijn aanhouden dat de minimum sluitertijd gelijk is aan 1 gedeeld door de brandpuntafstand van je lens. Hiermee bedoel ik de 35mm equivalent, dus inclusief de cropfactor. Dus een effectief brandpunt van 100mm geeft een minimumsluitertijd van 1/125e sec. bijvoorbeeld. En op 200mm ga je op 1/250e sec. zitten. Vergeet hier dus niet te rekenen inclusief de cropfactor!
Om toch een acceptabele sluitersnelheid voor uit de hand te krijgen, kan het nodig zijn om je ISO-waarde te verhogen. Een verdubbeling van de ISO-waarde geeft een halvering van de sluitersnelheid. Let er echter wel op dat hoe hoger de ISO-waarde wordt, hoe meer kans er is op ruis.
Neem eens een kijkje op deze pagina, daar kun je zelf de sluitertijd (shutter) en het diafragma (aperture) instellen en virtueel een foto maken. Je ziet dan meteen het effect van elke verandering die je aanbrengt. Daarbij kun je mooi zien hoe een verdubbeling van de ene waarde met eenhalvering van de andere waarde steeds dezelfde soort foto qua belichting oplevert! Wanneer je een SLR gebruikt kan zelfs het opklappen van de spiegel resulteren in een trilling. Deze kan optreden rond 1/15e sec. Hierbij zul je zelfs op een statief een kans op onscherpte in je foto’s hebben. Wanneer je camera de mogelijkheid biedt om vooraf de spiegel op te klappen, gebruik deze mogelijkheid dan. Je kunt dan niet meer door de zoeker kijken, die is dan zwart. Maar het moment van belichten van de sensor kan niet meer verstoord worden door de trilling van een opklappende spiegel.

4) IS en VR en OS
Een aantal van de huidige lenzen heeft technologie aan boord die de effecten van camerabewegingen verminderd. Canon heeft Image Stabilizer (IS), Nikon heeft Vibration Reduction (VR en Sigma heeft Optical Stabilizer (OS), Sony heeft de SteadyShot. Deze lenzen gebruiken elektronica en hardware om lichte bewegingen die onscherpte veroorzaken tegen te gaan. Deze lenzen zijn behoorlijk populair geworden bij sport en natuurfotografen. En hoewel dit bedoeld is om het gebruik van een statief uit te bannen, is het wel degelijk een serieus alternatief wanneer een statief onpraktisch of niet voorhanden is. Deze technologie geeft je ook de mogelijkheid om uit de hand te fotograferen met sluitersnelheden die lager zijn dan normaal zijn ‘toegestaan’. Bijvoorbeeld, een brandpunt van 200mm zou normaal gesproken een sluitertijd van 1/250e sec. vereisen, maar kan met deze techniek nog acceptabele resultaten behalen tot een tijd van ongeveer 1/60e sec. Dit is met name een groot voordeel wanneer het schemertijd is en het licht langzaamaan minder wordt en een hogere ISO-waarde niet mogelijk is.

5) Continue Shoot Modus
De meesten onder ons denken dat het gebruik van de Continue Shoot Modus alleen gebruikt kan worden bij snelle actiefoto’s zoals sport en natuur. Maar in feite kan deze modus ook goed gebruikt worden om scherpere foto’s te maken.
Want iedere als de sluiterknop wordt ingedrukt, is er een minieme trilling die een negatief effect kan hebben op de scherpte van de foto. Het gebeurt in een fractie van een seconde, maar het kan net voldoende zijn om de scherpte uit de foto te halen.
Het gebruik van de Continue Shoot Modus geeft de mogelijkheid om een aantal foto’s snel achter elkaar te maken van het onderwerp. Hoewel de eerste foto wat onscherp kan zijn door de beweging van het indrukken van de sluiterknop en het opklappen van de spiegel, de daarna volgende foto’s zullen daar geen last van hebben en dus scherper zijn. Zelfs voor statische onderwerpen is deze techniek heel bruikbaar, er zal altijd wel een scherpe foto zitten in een groep van onscherpe foto’s.

6) Autofocus
Autofocus is een wonderbaarlijk gemak gebleken voor alle fotografen. De accuratesse en de snelle respons heeft de scherpte van veel van onze foto’s verbeterd. In het bijzonder bij bewegende objecten heeft de autofocus technologie het mogelijk gemaakt om steeds vaker steeds betere foto’s te produceren.
Het is echter van belang om je niet helemaal over te geven aan dit stukje techniek. Het is nog steeds van belang om te controleren op welke deel van je zoeker wordt scherpgesteld. Wanneer je camera meerdere scherpstelvelden heeft is het natuurlijk nog altijd mogelijk dat er op een ander veld wordt scherpgesteld dan jij bedoelt. Meestal gaat dit wel goed, maar je mag er nooit helemaal op vertrouwen. Om je ervan te verzekeren dat het gewenste deel scherp is, zul je dit steeds door de zoeker moeten controleren.
Wanneer je bewegende onderwerpen fotografeert, begin dan het onderwerp alvast te volgen voordat je de sluiterknop helemaal indrukt. Dit geeft je camera de mogelijkheid om alvast scherp te stellen voordat het kritische moment dat je wilt vastleggen aangebroken is.

7) Gematigd diafragma
De algemene regel voor het diafragma is dat de beste scherpte op elke lens verkregen wordt door 2 stops onder het grootste diafragma (= kleinste getal) te fotograferen. Een willekeurige f/2.8 lens zal de scherpste foto’s produceren op een diafragma van f/5.6, bijvoorbeeld. Computer Aided Design en geavanceerde productietechnieken hebben ervoor gezorgd de meeste lenzen verbeterd zijn over de hele diafragma range, maar nog steeds is bovenstaande een handige richtlijn om te hanteren.